Warunki i zasady wszczecia egzekucji

1. Podstawa egzekucji

Tytul wykonawczy

Podstawa egzekucji jest tytul wykonawczy, chyba ze ustawa stanowi inaczej. Tytulem wykonawczym jest tytul egzekucyjny zaopatrzony w klauzule wykonalnosci ( art. 776 k.p.c.). Organ egzekucyjny nie moze podejmowac czynnosci egzekucyjnych bez zlozenia przez wierzyciela tytulu wykonawczego. Tytulem wykonawczym jest dokument urzedowy potwierdzajacy istnienie i zakres kwalifikujacego sie do egzekucji roszczenia wierzyciela. Tytul wykonawczy powinien dokladnie precyzowac swiadczenie, które ma byc spelnione oraz osobe wierzyciela i dluznika.

Tytul egzekucyjny

Zgodnie z trescia art. 777 k.p.c. tytulami egzekucyjnymi sa:

• 1) orzeczenie sadu prawomocne lub podlegajace natychmiastowemu wykonaniu, jak równiez ugoda zawarta przed sadem;
• 1(1) orzeczenie referendarza sadowego prawomocne lub podlegajace natychmiastowemu wykonaniu;
• 2) wyrok sadu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sadem;
• 2(2) ugoda przed mediatorem;
• 3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegaja wykonaniu w drodze egzekucji sadowej;
• 4) akt notarialny, w którym dluznik poddal sie egzekucji i który obejmuje obowiazek zaplaty sumy pienieznej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilosciowo w akcie oznaczonych, albo tez obowiazek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomosci lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zaplaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;
• 5) akt notarialny, w którym dluznik poddal sie egzekucji i który obejmuje obowiazek zaplaty sumy pienieznej do wysokosci w akcie wprost okreslonej albo oznaczonej za pomoca klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt okresla warunki, które upowazniaja wierzyciela do prowadzenia przeciwko dluznikowi egzekucji na podstawie tego aktu o calosc lub czesc roszczenia, jak równiez termin, do którego wierzyciel moze wystapic o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalnosci;
• 6) akt notarialny, w którym wlasciciel nieruchomosci albo wierzyciel wierzytelnosci obciazonych hipoteka, niebedacy dluznikiem osobistym, poddal sie egzekucji z obciazonej nieruchomosci albo wierzytelnosci, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jezeli wysokosc wierzytelnosci podlegajacej zaspokojeniu jest w akcie okreslona wprost albo oznaczona za pomoca klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt okresla warunki, które upowazniaja wierzyciela do prowadzenia egzekucji o czesc lub calosc roszczenia, jak równiez wskazany jest termin, do którego wierzyciel moze wystapic o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalnosci.

Oswiadczenie dluznika, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt. 4 lub 5 k.p.c., moze byc zlozone takze w odrebnym akcie notarialnym.

Tytulem egzekucyjnym jest równiez akt notarialny, w którym niebedacy dluznikiem osobistym wlasciciel ruchomosci lub prawa obciazonych zastawem rejestrowym albo zastawem, poddaje sie egzekucji z obciazonych skladników w celu zaspokojenia zastawnika. Przepis art. 777 § 1 pkt. k.p.c. 6 stosuje sie odpowiednio.

Klauzula wykonalnosci

Klauzula wykonalnosci jest aktem sadowym zawierajacym stwierdzenie sadu, ze tytul uprawnia do egzekucji oraz oznaczajacym w razie potrzeby jej zakres. Jezeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytulom egzekucyjnym zasadzajacym swiadczenie w walutach obcych sad nada klauzule wykonalnosci ze zobowiazaniem komornika do przeliczenia zasadzonej kwoty na walute polska wedlug sredniego kursu zlotego w stosunku do walut obcych ogloszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzajacym przekazanie naleznosci wierzycielowi (art. 783 § 1 k.p.c.).

2. Organy egzekucyjne

W zaleznosci od rodzaju przeprowadzanej czynnosci organami egzekucyjnymi sa:

• komornik sadowy dzialajacy przy sadzie rejonowym,
• sad rejonowy.

Zasadniczo czynnosci egzekucyjne sa wykonywane przez komorników z wyjatkiem czynnosci zastrzezonych dla sadów (art. 759 § 1 k.p.c.).

3. Wszczecie postepowania egzekucyjnego

Wyrózniamy trzy sposoby wszczecia postepowania egzekucyjnego:

• na wniosek (art. 796 § 1 k.p.c.),
• z urzedu (art. 796 § 2, k.p.c.)
• na zadanie uprawnionego organu (art. 796 § 3 k.p.c.).

Najczesciej wniosek o wszczecie postepowania egzekucyjnego skladany jest przez wierzyciela wskazanego w tytule wykonawczym. Moze równiez zostac zlozony na jego rzecz przez prokuratora, inny organ dzialajacy na takich samych zasadach jak prokurator, albo przez organizacje spoleczna. Z wnioskiem o wszczecie postepowania egzekucyjnego wierzyciel powinien wystapic (odpowiednio do wlasciwosci) do sadu lub komornika (art. 796 § 1 k.p.c.).

Wniosek o wszczecie egzekucji moze byc zlozony:

• na pismie (jest to najczestsza forma),
• ustnie do protokolu.

Wniosek zlozony na pismie powinien odpowiadac warunkom pisma procesowego.

Do wymagan formalnych wniosku nalezy wskazanie osoby wierzyciela i dluznika ,a ponadto wniosek musi zawierac wskazanie:

• swiadczenia, które ma byc spelnione,
• sposobu egzekucji.

Do wniosku nalezy dolaczyc tytul wykonawczy w oryginale (art. 797 k.p.c.).

Wniosek musi byc podpisany przez wierzyciela.

Zlozony wniosek egzekucyjny podlega badaniu przez organ egzekucyjny pod wzgledem zachowania warunków formalnych. Braki wskazanych elementów wniosku musza byc uzupelnione na samym poczatku, na podstawie zarzadzenia komornika z pouczeniem o rygorze zwrotu wniosku, w razie nieuzupelnienia braku w terminie tygodniowym (art. 130 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Ad.1.) Swiadczenie musi byc dokladnie oznaczone co do wysokosci w zakresie naleznosci glównej oraz naleznosci ubocznych. Jesli wierzyciel wnosi o egzekucje naleznosci ubocznych, musi wskazac w jakim wymiarze maja one byc egzekwowane.
W przypadku odsetek zawsze trzeba podac date, od której nalezy je liczyc. Swiadczenie wskazane we wniosku o wszczecie egzekucji powinno wynikac z dolaczonego tytulu wykonawczego. Wierzyciel moze zadac spelnienia czesci swiadczenia wskazanego w tytule wykonawczym.

Ad.2.) Wskazanie sposobów egzekucji w przypadku egzekucji swiadczen pienieznych jest równoznaczne ze wskazaniem skladnika majatku dluznika, do którego ma zostac skierowana egzekucja. Sposoby egzekucji zostaly wyszczególnione w przepisach kodeksu postepowania cywilnego. Jest to katalog zamkniety.

W ramach egzekucji swiadczen pienieznych nalezy wyróznic egzekucje:

• z ruchomosci ( art. 844-879 KPC),
• z wynagrodzenia za prace (art. 880-888 KPC),
• z rachunków bankowych (art. 889-893(4) KPC),
• z innych wierzytelnosci (art. 895-908 KPC),
• z innych praw majatkowych (art. 909-912 KPC),
• z nieruchomosci (art. 921-1013 KPC),
• uproszczona egzekucje z nieruchomosci (art. 1013(1)-1013(6) KPC),
• ze statków morskich (art. 1014-1022(4) KPC),
• przez zarzad przymusowy (art. 1064(1)-1064(13) KPC),
• przez sprzedaz przedsiebiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 1064(14)-1064(23) KPC).

Natomiast egzekucja swiadczen niepienieznych obejmuje:

• wydanie rzeczy ruchomych (art. 1041-1045 KPC),
• wydanie nieruchomosci lub statku albo opróznienie lokalu (art. 1046 KPC),
• wykonanie czynnosci, której inna osoba nie moze wykonac za diuznika (art. 1050 KPC),
• zaniechanie pewnej czynnosci lub nieprzeszkadzanie czynnosci wierzyciela(art. 1051 KPC).

Wierzyciel moze w jednym wniosku wskazac kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dluznikowi. Sposród kilku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosowac najmniej uciazliwy dla dluznika.

Zlozenie wniosku o wszczecie egzekucji powoduje wszczecie postepowania egzekucyjnego.

Organ egzekucyjny jest zwiazany trescia wniosku o wszczecie egzekucji. Nie moze on egzekwowac w rozmiarze szerszym niz wskazano we wniosku egzekucyjnym, ani tez prowadzic egzekucje ze skladników majatku, które nie zostaly zawnioskowane przez wierzyciela.

Poza egzekucja swiadczen alimentacyjnych oraz egzekucja grzywien i kosztów sadowych, komornik sadowy nie poszukuje majatku dluznika. Skladniki majatkowe winny zostac wskazane we wniosku przez wierzyciela. Artykul 797(1) k.p.c. wprowadza wyjatek od niniejszej zasady i daje podstawe komornikowi sadowemu do poszukiwania majatku dluznika na wniosek wierzyciela. W przypadku otrzymania zlecenia poszukiwania majatku dluznika komornikowi przysluguje oplata.

4. Prawo wyboru komornika sadowego

Komornik dziala na obszarze swojego rewiru komorniczego. Zgodnie z trescia art. 8 ust 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sadowych i egzekucji (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r., Nr 167, poz. 1191 ze zm.) wierzyciel ma prawo wyboru komornika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjatkiem spraw o egzekucje z nieruchomosci oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomosci stosuje sie odpowiednio. W przypadku wyboru komornik dziala poza obszarem swojego rewiru komorniczego. Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o komornikach sadowych i egzekucji wierzyciel, dokonujac wyboru komornika, sklada wraz z wnioskiem o wszczecie egzekucji oswiadczenie na pismie, ze korzysta z prawa wyboru komornika.

5. Przedawnienie roszczenia stwierdzonego prawomocnym tytulem egzekucyjnym

Zgodnie z trescia art.125 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 93) roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sadu lub innego organu powolanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sadu polubownego jak równiez roszczenie stwierdzone ugoda zawarta przed sadem albo przed sadem polubownym albo ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sad, przedawnia sie z uplywem lat dziesieciu, chociazby termin przedawnienia roszczen tego rodzaju byl krótszy. Jezeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje swiadczenia okresowe, roszczenie o swiadczenia okresowe nalezne w przyszlosci ulega przedawnieniu trzyletniemu. Zlozenie wniosku o wszczecie egzekucji przerywa bieg przedawnienia roszczen stwierdzonych tytulem wykonawczym w zakresie objetym wnioskiem (art. 123 § 1 pkt. 1 k.c.).

Postepowanie zabezpieczajace

Pojecie zabezpieczenia

Pojecie zabezpieczenia- postepowanie zabezpieczajace ma na celu zapewnienie procesowej ochrony prawnej stron i uczestników postepowania. Aktualnie zgodnie z trescia art. 730 § 1 k.p.c. "zabezpieczenia mozna zadac w kazdej sprawie cywilnej". Dopuszczalne jest takze w sprawach, które koncza sie wyrokiem, który nie kwalifikuje sie do wykonania w drodze egzekucji. Zabezpieczenia mozna udzielic zarówno w sprawach rozpoznawanych w procesie jak tez w trybie nieprocesowym.

Przepisy wylaczajace lub ograniczajace prowadzenie egzekucji w stosunku do osób zwolnionych spod jurysdykcji krajowej (art. 1115 k.p.c.) wykluczaja mozliwosc dokonania zabezpieczenia.

Funkcja zabezpieczenia

Funkcja zabezpieczenia- pelni funkcje pomocnicza w stosunku do postepowania rozpoznawczego. Celem zabezpieczenia zgodnie z trescia art. 730(1) § 2 k.p.c. jest zapewnienie osiagniecia rezultatu w sprawie. Postepowanie zabezpieczajace ma za zadanie zapewnic ochrone uprawnionemu zanim sprawa zostanie zakonczona orzeczeniem rozstrzygajacym co do istoty sprawy. Wynika z koniecznosci zapewnienia ochrony naruszonych lub tez zagrozonych naruszeniem praw uprawnionego do czasu zakonczenia postepowania w sprawie.

Podmioty uczestniczace w postepowaniu zabezpieczajacym

Zgodnie z obowiazujacymi przepisami z wnioskiem o zabezpieczenie moze wystapic kazda strona lub uczestnik postepowania.

Postepowanie zabezpieczajace jest postepowaniem samodzielnym, stad w postepowaniu tym uzywamy odrebnego nazewnictwa. Wprowadzono pojecie uprawnionego i obowiazanego zamiast pojecia wierzyciela i dluznika.

Przedmiot zabezpieczenia

Z faktu, iz zabezpieczenie moze byc udzielone w kazdej sprawie cywilnej, a nie tylko w sprawach o roszczenia wynika, iz przedmiotem zabezpieczenia moze byc równiez prawo.

Przeslanki udzielenia zabezpieczenia

Istnieja dwie przeslanki udzielenia zabezpieczenia:

• uprawdopodobnienie roszczenia - uprawniony powinien wykazac, ze roszczenie z którym wystapi lub wystapil przysluguje mu. Udowodnienie podstawy faktycznej roszczenia nie jest konieczne.
• interes prawny uprawnionego - polega na wykazaniu, ze brak zabezpieczenia uniemozliwi lub powaznie utrudni wykonanie zapadlego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemozliwi lub powaznie utrudni osiagniecie celu postepowania (art. 730(1) § 2 k.p.c.).

Przeslanki interesu prawnego nie stosuje sie np. w sprawach o alimenty, o rente, o wynagrodzenie za prace

Rodzaje zabezpieczenia

ze wzgledu na cel zabezpieczenia

zabezpieczenie konserwacyjne - polega na utrwaleniu istniejacego stanu rzeczy, który przejawia sie utrzymaniem stanu prawnego lub faktycznego do czasu zakonczenia postepowania w sprawie. Umozliwia zachowanie zabezpieczonych skladników majatku obowiazanego w taki sposób, aby nie ulegly one zniszczeniu lub nie zostaly usuniete.

Przyklad- zajecie ruchomosci, zajecie rachunku bankowego, zajecie wynagrodzenia za prace, innych wierzytelnosci i praw majatkowych, ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomosci obowiazanego

zabezpieczenie nowacyjne - polega na tymczasowym uregulowaniu stosunków pomiedzy stronami lub uczestnikami do czasu rozstrzygniecia sprawy.

Przyklad- zawieszenie egzekucji, wpisanie ostrzezenia do ksiegi wieczystej lub do innych rejestrów (KRS, rejestr zastawów)

ze wzgledu na przedmiot zabezpieczenia

zabezpieczenie roszczen pienieznych- art. 747 k.p.c.

Zabezpieczenie roszczen pienieznych nastepuje przez:

• zajecie ruchomosci, wynagrodzenia za prace, wierzytelnosci z rachunku bankowego albo innej wierzytelnosci lub innego prawa majatkowego;
• obciazenie nieruchomosci obowiazanego hipoteka przymusowa;
• ustanowienie zakazu zbywania lub obciazania nieruchomosci, która nie ma urzadzonej ksiegi wieczystej lub której ksiega wieczysta zaginela lub ulegla zniszczeniu;
• obciazenie statku albo statku w budowie hipoteka morska;
• ustanowienie zakazu zbywania spóldzielczego wlasnosciowego prawa do lokalu;
• ustanowienie zarzadu przymusowego nad przedsiebiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiazanego albo zakladem wchodzacym w sklad przedsiebiorstwa lub jego czescia albo czescia gospodarstwa rolnego obowiazanego.

zabezpieczenie roszczen niepienieznych- art. 755 § 1 k.p.c.

Jezeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniezne, sad udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okolicznosci uzna za odpowiedni, nie wylaczajac sposobów przewidzianych do zabezpieczenia roszczen pienieznych. W szczególnosci sad moze:

• unormowac prawa i obowiazki stron lub uczestników postepowania na czas trwania postepowania;
• ustanowic zakaz zbywania przedmiotów lub praw objetych postepowaniem;
• zawiesic egzekucje lub postepowanie wykonawcze;
• uregulowac sposób roztoczenia pieczy nad maloletnimi dziecmi;
• nakazac wpisanie stosownego ostrzezenia w ksiedze wieczystej lub we wlasciwym rejestrze.

wszczecie postepowania zabezpieczajacego

Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek uprawnionego lub innej osoby, która jego prawa realizuje (prokuratora, organizacji spolecznej), a w wypadkach, w których postepowanie moze byc wszczete z urzedu - takze z urzedu.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia moze byc zgloszony:

• przed wszczeciem postepowania rozpoznawczego - w tej sytuacji, jezeli sad uwzgledni wniosek i udzieli zabezpieczenia wyznacza uprawnionemu termin do wszczecia postepowania rozpoznawczego pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie moze przekraczac dwóch tygodni. (art. 733 k.p.c.).
• w toku postepowania rozpoznawczego - czyli w pozwie, we wniosku o wszczecie postepowania nieprocesowego. Momentem granicznym jest chwila powstania tytulu wykonawczego. (art. 730 k.p.c.).
• po powstaniu tytulu wykonawczego - jezeli ma na celu zabezpieczenie roszczenia o swiadczenie, którego termin spelnienia jeszcze nie nastapil. (art. 730 k.p.c.).

zakonczenie postepowania zabezpieczajacego

poprzez upadek zabezpieczenia

w wyniku czynnosci uprawnionego lub obowiazanego

Dzialania uprawnionego:

• Jezeli w wyniku zlozonego wniosku zabezpieczenie udzielone zostalo przed wszczeciem postepowania, a uprawniony nie wytoczyl powództwa, badz wytoczyl powództwo , ale nie wystapil we wszczetym postepowaniu o calosc roszczenia lub tez wystapil o roszczenia inne niz te, które zostaly objete zabezpieczeniem (art. 744 § 2 k.p.c.)
• Jezeli uprawniony po uprawomocnieniu sie orzeczenia uwzgledniajacego zabezpieczone roszczenie nie zlozy wniosku o wszczecie postepowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 754(1) § 1 k.p.c., jezeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jezeli sad inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone wedlug przepisów niniejszego tytulu upada po uplywie miesiaca od uprawomocnienia sie orzeczenia uwzgledniajacego roszczenie, które podlegalo zabezpieczeniu.

• Jezeli roszczenie uprawnionego zabezpieczone bylo poprzez zajecie ruchomosci, wynagrodzenia za prace, wierzytelnosci z rachunku bankowego, wierzytelnosci i prawa, albo poprzez ustanowienie zarzadu nad przedsiebiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiazanego czy zakladem wchodzacym w sklad przedsiebiorstwa, zas uprawniony w ciagu 2 tygodni od uprawomocnienia sie orzeczenia uwzgledniajacego roszczenie nie wniósl o dokonanie dalszych czynnosci egzekucyjnych.

Dzialania obwiazanego:

Jezeli zlozy na rachunek depozytowy sadu sume zabezpieczenia, której domagal sie uprawniony we wniosku o udzielenie zabezpieczenia (art. 742 § 1 zd. 2 k.p.c.).

z mocy prawa

w razie prawomocnego zwrotu pozwu, wniosku, odrzucenia pozwu lub wniosku, oddalenia powództwa, umorzenia postepowania (art. 744 § 1 k.p.c.).

poprzez uchylenie postanowienia o zabezpieczeniu

z chwila dokonania zabezpieczenia

Ograniczenia w zabezpieczeniu

Zabezpieczenie nie moze obejmowac rzeczy, wierzytelnosci i praw, z których egzekucja jest wylaczona (art. 750 k.p.c.).

Niedopuszczalnosc zabezpieczenia

Zabezpieczenie roszczen pienieznych przeciwko Skarbowi Panstwa jest niedopuszczalne.

Zabezpieczenie alimentów

W sprawach o alimenty zabezpieczenie moze polegac na zobowiazaniu obowiazanego do zaplaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo okreslonej sumy pienieznej. W sprawach tych podstawa zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia (nie istnieje wymóg wykazania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia).